سندرم متابولیک با متابولیسم بدن شما و نیز با شرایطی تحت عنوان مقاومت به انسولین در ارتباط است . انسولین هورمونی است که توسط پانکراس ساخته می شود و کمک به کنترل مقادیر قند در جریان خون می کند.

به صورت طبیعی و معمول دستگاه گوارش و کبد شما غذاهایی که شما می خورید را به قند (گلوکز) تجزیه می کند . خون بدن شما این قند ها را به بافت های بدن منتقل می کند جایی که سلول ها از آنها به عنوان سوخت استفاده می کنند . گلوکز به کمک انسولین وارد سول های بدن می شود . در افراد مبتلا به مقاومت انسولین ،سلول ها به صورت نرمال به انسولین پاسخ نمی دهند و گلوکز به آسانی نمی تواند وارد سلول ها شود . در این حالت واکنش بدن شما ترشح بیشتر و بیشتر انسولین برای کمک به ورود گلوکز به درون سلول هاست . نتیجه مقادیر بسیار بالای انسولین در خون خواهد بود  . در نهایت زمانی که بدن قادر به ساخت انسولین کافی برای کنترل گلوکز خون در حد طبیعی نیست، منتهی به ابتلا به دیابت خواهد شد.  
 
حتی چنانچه سطوح قند خون به حدی زیاد نباشد که بتوان آن را دیابت در نظر گرفت ، همچنان سطوح افزایش یافته گلوکز مضر هستند . در حقیقت پزشکان به این شرایط " پره دیابت "  و یا مرحله پیش از دیابت می گویند . انسولین افزایش یافته سطوح تری گلیسرید و دیگر چربی های خون را نیز افزایش می دهد . همچنین این شرایط با چگونگی عملکرد کلیه ها نیز تداخل می کنند و منتهی به فشار خون بالا می شوند . این اثرات حاصل از مقاومت به انسولین ، فرد مبتلا را در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی ، سکته ، دیابت و دیگر بیماری ها قرار می دهند.
 
ترکیبی از عوامل  ژنتیکی و محیطی
همچنان تحقیقات برای بررسی علل ایجاد مقاومت انسولینی ادامه دارند . عوامل مختلف محیطی و ژنتیکی تاثیر گذار هستند . برخی از افراد به صورت ژنتیکی مستعد مقاومت به انسولین هستند و این استعداد را از والدین خود به ارث می برند . اما از عوامل محیطی چاق بودن و بی تحرک بودن از عوامل اصلی ابتلا به سندرم متابولیک هستند.
 
عدم توافق در بین صاحب نظران
همه صاحب نظران بر سر تعریف سندرم متابولیک توافق ندارند . سال های سال است که پزشکان در رابطه با این دسته از عوامل خطر گفتگو کرده اند و آن را به اسامی مختلف از جمله سندرم X ، و سندرم مقاومت انسولین نامیده اند.